Γενικά

Η Παλαιόχωρα βρίσκεται 75χλμ νότια από την πόλη των Χανίων αποτελεί την έδρα του δήμου Πελεκάνου που με τη σειρά του είναι μέρος της επαρχίας Σελίνου ενώ έχει πάνω από 2000 μόνιμους κατοίκους που το καλοκαίρι με τους επισκέπτες πολλαπλασιάζονται.

Κυρίαρχο χαρακτηριστικό της ευρύτερης περιοχής από τους Ανύδρους ως την Κουντούρα η ποικιλομορφία της ακτής, οι πάμπολλες παραλίες με την αμμουδιά η το βότσαλο είναι δύσκολο να μην ευχαριστήσουν και τον πιο απαιτητικό. Κάθε χρόνο παραλίες της περιοχής βραβεύονται με μπλε σημαία. H θάλασσα έπαιζε και παίζει ίσως τον σημαντικότερο ρόλο στον τόπο μας μια που είναι η κύρια αιτία ανάπτυξης της περιοχής.

H τοποθεσία αποτελεί ιδανική βάση για ημερήσιες εκδρομές. Από δω μπορεί κάποιος να επισκεφτεί τη Σούγια, το Ελαφονήσι και τα Σφακιά, με τα ημερήσια δρομολόγια με καραβάκι ή με το αυτοκίνητο. Το καραβάκι δίνει τη δυνατότητα μιας σύντομης και οικονομικής κρουαζιέρα όπου ο επισκέπτης με άνεση μπορεί να παρατηρήσει την εναλλαγή των τοπίων που παρουσιάζει η νοτιοδυτική ακτή της Κρήτης. Με το αυτοκίνητο θα γνωρίσετε τη ορεινή ομορφιά της περιοχής τους πλούσιους ελαιώνες καθώς και τα πολλά μικρά χωριά που αποτελούν χαρακτηριστική εικόνα του Σελίνου.

Ιδανική είναι η ευκαιρία που παρουσιάζεται για περιπάτους στην ακτογραμμή η σε κοντινές ορεινές διαδρομές, για τους πιο ψαγμένους το ορειβατικό μονοπάτι Ε4 διέρχεται από την περιοχή.

Πέρα από τις φυσικές ομορφιές η Παλαιόχωρα διαθέτει πλήρη αγορά εμπορικών καταστημάτων καθώς και πλήθος καφέ-μπαρ και εστιατορίων που καλύπτουν τις όποιες ανάγκες. Το κέντρο και η παραλία μένουν κλειστά στα αυτοκίνητα από νωρίς το απόγευμα με τους μόνιμους κατοίκους και τους παραθεριστές να κινούνται ελεύθερα στο εμπορικό κέντρο.

Την νυχτερινή διασκέδαση καλύπτουν τα καφέ-μπαρ που μένουν ανοικτά έως τις πρωινές ώρες.

Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες πολλοί είναι αυτοί που επιλέγουν την Παλαιόχωρα για τις διακοπές τους επισκέπτες από όλη την Ευρώπη και την Ελλάδα.

Θέση

Η Παλαιόχωρα είναι παραθαλάσσια κωμόπολη και βρίσκεται νοτιοδυτικά του νομού Χανίων. Είναι έδρα ομώνυμης Κοινότητας της επαρχίας Σελίνου. Στην Κοινότητα Παλαιόχωρας υπάγονται και οι οικισμοί: Ανύδροι, Αζωγυρές, Ασφενδηλές, Αχλαδιάκες, Πλατανές, Προδρόμι, Κάλαμος, Βληθιάς, Σπανιακός, Βασιλάκι και Αγία Τριάδα.

Η Παλαιόχωρα έχει το φυσικό προνόμιο να είναι κτισμένη ανάμεσα σε δύο κόλπους, τον ανατολικό και το δυτικό. Η μικρή χερσόνησος πάνω στην οποία βρίσκεται, ξεκινάει από τα γύρω βουνά που προστατευτικά την περιβάλλουν από δυνατούς εποχιακούς βοριάδες. Τα γνωστά μελτέμια. Τα βουνά αυτά που βρίσκονται βόρεια της Παλαιόχωρας δεν είναι επιβλητικά εξαιτίας του ύψους των (300μ.), έχουν όμως μία ξεχωριστή ομορφιά και χάρη, γιατί με την παρουσία των πλουτίζουν το φυσικό τοπίο της περιοχής. Αυτό δηλαδή που πρωτοθαυμάζει ο επισκέπτης είναι η εναλλαγή ορεινών λοφοσειρών και όγκων, με χαμηλή βλάστηση αρωματικών θάμνων και φυτών. Το σπάνιο αυτό και κάπως άγριο τοπίο αυτόματα, με την είσοδο του επισκέπτη στην Παλαιόχωρα, διαδέχεται ένα επίπεδο και ήμερο άπλωμα, ο κάμπος της Παλαιόχωρας. Τα όρια του ασύμμετρα περιορίζει και καθορίζει η θάλασσα του Λιβυκού.

Ο δυτικός κόλπος ορίζεται από ένα όμορφο τεχνητό λιμάνι στην περιοχή του Τηγανιού, με το ναυτικό φάρο να προεξέχει πάνω σε μικρο-νησίδα, για τη ρότα των πλοίων που κατευθύνονται προς το Γιβραλτάρ ή αντίθετα προς τη διώρυγα του Σουέζ. Συνέχεια της ακτής αυτής είναι η ήμερη περιοχή της Παχειάς Άμμου που για την Παλαιόχωρα αποτελεί σημείο αναφοράς. Η πεντακάθαρη αυτή παραλία στην οποία μόνιμα κυματίζει η γαλάζια σημαία τους θερινούς μήνες δέχεται χιλιάδες λουόμενους. Η μεγάλη της έκταση, η καθαρή και καυτή άμμος είναι ότι χρειάζεται ο παραθεριστής. Γυμνά κορμιά με χρώματα πολλά, όσα και των ομπρελών που τα σκιάζουν, νεανικά ή μη, καλλίγραμμα ή σημαδεμένα από τα χρόνια, ανέμελα αναπαύονται και λικνίζονται κάτω από τις θερμές ακτίνες του ήλιου. Ώρες ζηλευτές για ξεκούραση, ανάπαυση και αναπόληση. Τα υγρά αρμυρίκια που βρίσκονται περιφερειακά της αμμουδιάς σε περιμένουν τις καυτές μεσημεριάτικες ώρες για ν’ απολαύσεις το αναψυκτικό σου.

Ο ανατολικός κόλπος, ξεχωρίζει, διαφοροποιείται, λες και απέχει μίλια από τον πρώτο . Έχει βότσαλα και βράχια δηλ. είναι ένα συνηθισμένο ελληνικό τοπίο. Απέναντί του έχει τον ορεινό όγκο των Λευκών Ορέων που ξεχωρίζει την επαρχία μας από τα Σφακιά. Η προβλήτα που βρίσκεται στον κόλπο αυτό εξυπηρετεί τους ξένους που θέλουν να επισκεφθούν τη Σούγια, την Αγία Ρούμελη, το Λουτρό, τη Χώρα Σφακίων, τη Γαύδο και το Ελαφονήσι.

Τα θαλασσινά αυτά ολιγόωρα ταξίδια με άνετα και εξυπηρετικά πλοιάρια που διαθέτει ο τόπος, σου εξασφαλίζουν ένα αρκετά όμορφο και πρωτότυπο ταξίδι. Η ρότα τους είναι πάντοτε παράλληλη με τη νότια ακτή της περιοχής. Οι ομορφιές σπάνιες, οι εναλλαγές συχνές, οι φυσικές ομορφιές ανεπανάληπτες. Τόσο κοντά νιώθεις όλα τα παραπάνω, που σου δίδεται η ευκαιρία, όχι μόνο να θαυμάσεις, αλλά και να τα μελετήσεις σπιθαμή προς σπιθαμή.

Πολλές ακτές είναι απότομες, με βράχια γυμνά, σχήματα ακανόνιστα, σπηλιές ή εξοχές άγριες, μικρές αγκαλιές με αμμουδιές άθικτες, απρόσιτες, χλωρίδα σπάνια, προνόμιο μόνο των πουλιών του κρητικού αίγαγρου και των ψαράδων.

Η χερσόνησος αυτή της Παλαιόχωρας με το ιδιότυπο σχήμα της, διευθύνεται προς τα νότια δυτικά για να σχηματίσει, πριν ανταμώσει μια θάλασσα, μια προεξοχή άγονη και ξερή, που πραγματικά της δίνει μια άλλη όψη. Εκεί πάνω έχει κτιστεί ένα παλιά ενετικό φρούριο, για το οποίο θα γίνει λόγος παρακάτω.

Κλίμα

Η Παλαιόχωρα είναι ένας ιδανικός από κλιματολογικής πλευράς τόπος διαμονής, ξεχωριστός στη νότια ακτή της Κρήτης. Οι επισκέπτες πάντα μιλούν μ’ ενθουσιασμό για τη γνωριμία τους μ’ αυτόν τον πράγματι ευλογημένο τόπο.

Σπανίων συναντά κανείς γλυκύτερο κλίμα και γοητευτικότερες ακρογιαλιές.Σ’ όλη τη διάρκεια του έτους επικρατούν οι πιο ευχάριστες κλιματολογικές συνθήκες. Ζεσταίνεται θα έλεγε κανείς η ζωή του ανθρώπου σ’ αυτόν τον τόπο που δεν ξέρει τι σημαίνει παγωνιά. Είναι ένας ιδεώδης τόπος, όχι μόνο παραθερισμού, αλλά και διαχειμάσεως.

Το κλίμα της Παλαιόχωρας από τις αρχές Μαΐου μέχρι τέλος Οκτωβρίου είναι γλυκύτατο και η θερμοκρασία είναι υψηλότερη απ’ ότι είναι τον Ιούλιο και τον Αύγουστο σε βορειότερες χώρες της Ευρώπης.

Ο χειμώνας είναι ευχάριστος. Το ύψος των βροχοπτώσεων είναι περίπου 400 έως 450 χιλιοστά κατ’ έτος. Η μέση θερμοκρασία είναι 19,5ο. Η μέγιστη 41,5ο και η ελάχιστη 6-7ο.

Αναλυτικά, η μέση θερμοκρασία κατά μήνα έχει ως εξής: Ιανουάριος14,5ο, Φεβρουάριος 13ο, Μάρτιος 14ο, Απρίλιος 17ο, Μάιος 19ο, Ιούνιος 23ο, Ιούλιος 26,5ο, Αύγουστος 27ο, Σεπτέμβριος 24,6ο,Οκτώβριος 21ο, Νοέμβριος 18,5ο, Δεκέμβριος 19ο.

Η μέση θερμοκρασία της Παλαιόχωρας είναι κάτι μεγαλύτερη απ’ αυτήν που έχει η πλέον τουριστικά αξιοποιημένη περιοχή της Μεσογείου, Κυανή Ακτή-Ριβιέρα.

Είχε δίκιο επομένως ο Απόλλωνας, ο θεός του Ήλιου και του φωτός, που σύμφωνα με τη Μυθολογία ήταν πιστός εραστής της ωραίας Νύμφης που ζούσε στη νότια Κρήτη, την οποία και δεν εγκατέλειπε ούτε τις ψυχρότερες μέρες του χειμώνα. Δίκαια επομένως αποκαλούν την Παλαιόχωρα νύμφη του Λιβυκού πελάγους και χώρα του Ήλιου.

Η ατμόσφαιρα εδώ εξαιτίας της ξηρότητας του αέρα -μέσος όρος σημείου δρόσου 15- είναι διαυγέστατη και ο ουρανός λαμπερός και γαλάζιος. Οι νεφοσκεπείς ημέρες κατ’ έτος είναι 44 έναντι 57 των Αθηνών. Η θερμοκρασία της θάλασσας σ’ όλη τη διάρκεια του χειμώνα είναι αρκετά υψηλή, ώστε να επιτρέπει τα θαλάσσια λουτρά ακόμα και στους χειμερινού μήνες.

Οι ακτές και οι παραλίες που δημιουργούνται στους δύο κόλπους που σχεδόν περιβάλλουν την Παλαιόχωρα έχουν το δικό τους ξεχωριστό χρώμα, τη δική τους μαγεία και ομορφιά.

Όταν αντικρίζεις από ψηλά τις γραφικές αυτές παραλίες σε καταπλήσσει η απεραντοσύνη του γαλάζιου χρώματος. Δύσκολα μπορείς να διακρίνεις τον ορίζοντα! Τόσο διακριτικό είναι το αντάμωμα της θάλασσας με το γαλάζιο ουρανό! Ο πλούτος αυτός των χρωμάτων και των ιριδισμών, κυρίως στα ρηχά νερά, δημιουργούν ένα βυθό ονειρώδη.

Συναρπάζεσαι πράγματι να παρακολουθείς τον πλούσιο και ήρεμο αυτόν κόσμο του βυθού.

Η χρυσή άμμος, τα πολύχρωμα βότσαλα και τα διάφορα χρώματα, τα βράχια, οι νωθρές κινήσεις των μικρών ψαριών, οι σκιές που δημιουργούνται πάνω στη χρυσή άμμο, σου θυμίζουν περιπτώσεις και τοπία σπάνια, που ακόμη ο άνθρωπος δεν πρόφτασε να θίξει και να διαφοροποιήσει.

‘Η Νύμφη του Λιβυκού’

Ιστορία

Ο σημερινός κάμπος της Παλαιόχωρας πριν πολλά χρόνια ήταν κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας και το ύψωμα του φρουρίου ήταν νησίδα. Έτσι αργότερα με τις γεωλογικές μεταβολές, ο πυθμένας της θάλασσας έγινε γόνιμο έδαφος.

Πριν από την επανάσταση του 1897 στο νότιο άκρο της Χερσονήσου, συγκεκριμένα στο ύψωμα Καστέλα (σημερινή Φορτέτζα), υπήρχε κάποιο τείχος, θολωτά κτίσματα και υπόγειο υδραγωγείο.

Η κατασκευή του φρουρίου της Παλαιόχωρας έγινε επί ενετοκρατίας από το δούκα της Κρήτης Marino Gradonico (1282) και το ονόμασε Σέλινο (από εκεί μάλλον πήρε και το όνομα η επαρχία).

Στα 1332 κατέλαβε το φρούριο ο επαναστάτης Βάρδας Καλλέργης ο οποίος σκότωσε τον Καστελάνο Ερμόλαο Βελένιο, την φρουρά και την οικογένεια του.

Το έτος 1539 το φρούριο καταστράφηκε από τον πειρατή Μπαρμπαρόσα για να ανοικοδομηθεί ξανά το 1595.

Οι Τούρκοι το κατέλαβαν το 1653 αλλά μετά από λίγο καιρό αναγκάστηκαν να το εγκαταλείψουν.

Η Παλαιόχωρα που μέχρι το 1886 ήταν σχεδόν ακατοίκητη, από τότε που έφυγαν οι Τούρκοι, άρχισε σιγά-σιγά να γίνεται ένα σημαντικό λιμάνι που εμπορικά συνδεόταν με τα Χανιά.

Από την Παλαιόχωρα καταγόταν ο γνωστός οπλαρχηγός Πολιουδόβαρδας και ο γενικός αρχηγός της επαρχίας Κριάρης που πολέμησαν τα χρόνια της Τουρκοκρατίας.

Κατά την επανάσταση του 1897 αναφέρεται ότι οι Τούρκοι μετά τη σφαγή του άμαχου πληθυσμού στη Σαρακίνα μπήκαν σε δύο σπίτια της Παλαιόχωρας που ήταν αρκετοί Χριστιανοί και τους έσφαξαν όλους, άντρες, γυναίκες και παιδιά.

Η Παλαιόχωρα έφθασε σε μεγάλη ακμή προπολεμικά γιατί είχε θαλάσσια συγκοινωνία με Πειραιά.

Την περίοδο 1940-1960 παρουσίασε κάποια κάμψη λόγω διάφορων γεγονότων.

Οι Παλαιοχωρίτες συμμετείχαν στη μάχη που έγινε στο Φαράγγι της Καντάνου όπου σκοτώθηκαν 25 Γερμανοί αλεξιπτωτιστές (με τα γνωστά αντίποινα στο χωριό της Καντάνου).

Την πρώτη Σεπτεμβρίου 1941 επίλεκτες μονάδες Γερμανών περικύκλωσαν όλη την επαρχία Σελίνου και έπιασαν όλους τους υπόπτους για αντίσταση, τους μετέφεραν στην Παλαιόχωρα και τους μάζεψαν στο μοναδικό ελαιουργείο του χωριού όπου τους δίκασαν τυπικά και μετά έναν-έναν τον εκτελούσαν στον περίβολο του νεκροταφείου. Οι εκτελέσεις κράτησαν 4 ημέρες και οι φονευθέντες έφθασαν τους 29.

Μεταπολεμική Παλαιόχωρα

Από το 1860 και μετά η Κωμόπολη παρουσιάζει εντυπωσιακή άνοδο του τουρισμού.

Σήμερα η Παλαιόχωρα είναι μια κωμόπολη που συνεχώς ανεβαίνει, είναι γνωστή σε όλο σχεδόν τον κόσμο, και ο τουρισμός της βρίσκεται σε άνθηση.

Η ρυμοτομία της είναι πολύ καλή και οι παραλίες της ιδανικές για μπάνιο.

Πώς πήρε το όνομα της η Παλαιόχωρα

Όπως είναι γνωστό η περιοχή που σήμερα βρίσκεται η Παλαιόχωρα από την εποχή των Ενετών, ονομάζετο Σέλινο Καστέλι εξαιτίας του ομώνυμου Ενετικού Φρουρίου. Από την ονομασία αυτή του φρουρίου, ολόκληρη η επαρχία που είχε πιο παλιά το όνομα ορεινά , ονομάζεται στο εξής Σέλινο.

Το 1834 το χώρο του Ενετικού Φρουρίου επισκέφθηκε ο Άγγλος περιηγητής Robert Pashley και μας ομολογεί ότι γύρω απ’ αυτό συνάντησε μόνο ερείπια και το μέρος ήταν τελείως ακατοίκητο.

Ένα μόνο σπίτι (αποθήκη) υπήρχε στο οποίο αποθήκευαν σιτηρά που προερχόταν κυρίως από τα Χανιά. Το σιτάρι αυτό εξυπηρετούσε τις ανάγκες των κατοίκων του Σελίνου και των Σφακίων. Κατά την επίσκεψή του αυτή (27-4-1834) στον τόπο μας επεσήμανε τα ερείπια μια παλαιάς πόλης. Και μας λέει ακριβώς: «Αφού φύγαμε κατά τις εννέα και τέταρτο από το Σέλινο Καστέλι διασχίσαμε το ποτάμι που βρίσκεται μισό μίλι ανατολικά. Το έδαφος γύρω του καλύπτεται από σπασμένη κεραμική. Το μόνο υλικό που υποδηλώνει εδώ τη θέση μιας αρχαίας πόλης».

Έχω επίσης την πληροφορία ότι στον ίδιο χώρο, οργώνοντας τη γή, παλαιοί κάτοικοι της Παλαιόχωρας συνάντησαν και διάφορα νομίσματα. Ο περιηγητής de Faure Paul ξεκάθαρα υποστηρίζει ότι η κωμόπολη πιθανόν να είναι κτισμένη πάνω στα ερείπια της αρχαίας πόλης «Καλαμύδη». Επειδή λοιπόν η Παλαιόχωρα οικοδομήθηκε κοντά σε αρχαία κατεστραμμένη πόλη, γι’ αυτό της δόθηκε το τοπωνύμιο αυτό. Γεννάται τώρα το ερώτημα ποια ήταν αυτή η αρχαία πόλη από τις 40 που καταγράφει ο Πλίνιος στην Κρήτη.

Για το θέμα αυτό υπάρχουν διάφορες εκδοχές:

Πρώτη εκδοχή: Οι «Σταδιασμοί» βιβλίο άγνωστου περιηγητή της Κρήτης, βεβαιώνουν ότι η αρχαία πόλη Καλαμύδη ήταν δυτικά της Λισσού και τριάντα στάδια από του «Κριού Μέτωπον» και των εκβολών του ποταμού Στράδου σημερινού Βληθιανού ποταμού.

Ο Πάσλεϋ γίνεται περισσότερο συγκεκριμένος και αναφέρει αυτολεξεί: «Εάν λοιπόν δεχτούμε ότι έχουμε εδώ μια αρχαία θέση θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι η Καλαμύδη κατείχε αυτή την έκταση».

Δεύτερη εκδοχή: Τα θραύσματα των αγγείων, τα νομίσματα και γενικά τα λείψανα που βρέθηκαν βόρεια ανατολικά της σημερινής Παλαιόχωρας και σε απόσταση 500μ. περίπου, μπορούσε να ανήκουν σε κατάλοιπα ενετικού borgo (μικρή πόλη ή χωριό) που ήταν έξω από τα τείχη του φρουρίου.

Μελετώντας όμως κανείς την τοπική ιστορία διαπιστώνει ότι η ακριβής θέση της αρχαίας πόλης Καλαμύδη αμφισβητείται. Απ’ ορισμένους τοποθετείται βόρεια του χωριού Αγία Τριάδα στη θέση Φουρνάκι όπου και σώζονται λαξευμένοι τάφοι σε βράχους και παλιά τείχη απόστασης τριακοσίων περίπου βημάτων. Εάν όμως παρατηρήσει κανείς λεπτομερώς τη γύρω περιοχή, διαπιστώνει ότι η μορφολογία του εδάφους, ο μικρός και φτωχός για καλλιέργεια χώρος και η έλλειψη νερού, δε συνηγορούν για την ύπαρξη αξιόλογης πόλης.

Ένας ηλικιωμένος κάτοικος της περιοχής βεβαιώνει ότι από πολύ παλιά η περιοχή αυτή ήταν άνυδρη και ότι οργώνοντας συνάντησε λείψανα παλαιού υδραγωγείου σε αρκετά χαμηλότερο υψόμετρο. Αυτό φανερώνει την προσπάθεια των ανθρώπων αυτής της εποχής να μεταφέρουν το νερό στο χώρο που βρίσκονται τα ερείπια της πόλης.

Αντίθετα επικρατέστερη θεωρείται η άποψη ιστορικών και ξένων περιηγητών (Faure Paul, Ντάππερ, Πάσλεϋ) ότι η πόλη Καλαμύδη ήταν παραθαλάσσια και βρισκόταν, όπως προαναφέρθηκε προηγούμενα, Β.Α. της Παλαιόχωρας κοντά σε πεδινή παραποτάμια περιοχή. Και όπως ακριβώς η αρχαία Συΐα (Σούγια) υπήρξε επίνειο της Ελύρου – «Συΐα πόλις μικρά Κρήτης, επίνειον όυσα της Ελύρου» – Στέφανος Βυζάντιος, έτσι υποθέτουμε και η πόλη Καλαμύδη υπήρξε επίνειο της αρχαίας Καντάνου.

Όλα τα παραπάνω πιστοποιούν ότι αυτό τούτο το Σέλινο Καστέλι δεν ήταν αρχαία πόλη. Το όνομα Παλαιόχωρα δόθηκε μεταγενέστερα (1881) απ’ αυτούς που πρωτοκατοίκησαν την περιοχή αυτή, επειδή πολύ κοντά των υπήρχε παλαιά-χώρα.

Οι κάτοικοι

Οι κάτοικοι της Παλαιόχωρας είναι γηγενείς Κρητικοί και μερικοί από αυτούς κατάγονται από τα Σφακιά και τη Γαύδο.